Kategori:
Dış ticaret (birçok kaynakta “Uluslararası Ticaret” de denmektedir), gerçekleşen ticaret şekline bağlı olarak birçok anlam ifade edebilmektedir. Genel bir ifade ile tanımlayacak olursak, dış ticaret; mal veya hizmetin, menşe ülkesinden farklı bir ülkeye tahsis edilmesi anlamına gelmektedir. Ayrıca dış ticaret, bir yabancı ülkenin menkul kıymetlerine yatırım yapmak anlamına da gelir. Ancak bu tanımı diğerine göre çok daha az kullanılmaktadır. Dış ticaret; ithalat, ihracat, ve transit ticaret ile ilgilidir.
1. İthalat
İthalat; yurtdışında üretilmiş malların, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır. Bu işleme “Dışalım”da denir. İhracatın karşıtıdır ve onunla birlikte bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur. İthalat, özel ya da tüzel kişilerce, kamu iktisadi kuruluşları ya da devlet tarafından doğrudan yapılabilir.
2. İhracat
İhracat; bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışıdır. Bir malın uluslararası pazarda rekabet gücü döviz kuruyla da doğrudan ilgilidir. Döviz kurunun düşmesi, yani yerli paranın yabancı para karşısında değer kazanması, söz konusu malı uluslararası pazarda daha pahalı hale getireceğinden malın rekabet gücünü azaltır.
3. Transit Ticaret
Transit ticaret; mal bedelleri için transfer yapılarak veya yapılmaksızın, satın alınan yabancı menşeli veya Türk menşeli olup da yurtdışına satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya, ithalat ve ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır. Veya yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmadan ya da antrepodan satın alınan malın, ülkemiz üzerinden transit olarak veya doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoya satılmasıdır.
Bazı uluslar belli ürünleri maliyet-etkin şekilde ürütmekte ustadırlar. Bunun sebebi, gerekli iş gücüne, hammaddeye, coğrafi konuma, veya teknolojik alt yapıya sahip olmalarından kaynaklanıyor olabilir. Sebep ne olursa olsun, ulusların taleplerini diğer ulusların üretebiliyor olması, dış ticareti çalışabilir kılmaktadır.
Bazı durumlarda, bir ülkenin üretmiş olduğu ürün, diğer ülkelerde üretilmiş olan emsali ile son derece benzerlik gösterebilir ve birbirlerinin yerine geçebilirler. “İkame mallar” olarak bilinen bu ürünler genellikle tek bir havuzda toplanıp tek bir pazarda satılır. En çok bilinen ve satılan ikame mallar, tahıllar ve petroldür.
Bir dış ticaret işlemi gerçekleştirirken, ithalat ve ihracat ile ilgili dikkate alınması gereken bir husus vardır. Örneğin; bazı ülkelerin korumak istedikleri belli başlı endüstrileri olabilir. Bu endüstriler, yerel pazarın fırsatlarından yararlanmak için ülkedeki yabancı şirketlerle rekabet içinde olabilirler. Yerel ticareti korumak için ülkeler, dışarıdan ithal edilen belli başlı ürünlere “gümrük vergisi” adında vergi koyabilirler. Böylece, hem devlet bu vergilerden kazanç elde etmiş olur, hem de ithal edilen ürün, yerel firmalar tarafından üretilen aynı ürüne denk bir fiyata sahip olmuş olur. Bu da, yerel firmaların rekabetten kopmamalarını sağlar.
Örneğin; ABD’deki ethanol üretimini desteklemek için, ABD hükümeti Brezilya’dan ithal edilen ethanole gümrük vergisi uygulamaktadır.Bu gümrük vergisi, ethanolü Brezilya’dan çok daha pahalıya üretebilen ABD’nin ethanol üreten yerel firmalarının ABD pazarındaki rekabet gücünü arttırmaktadır.
Gümrük vergisine ek olarak, döviz kuru hususları da dış ticaretin önemli faktörlerinden biridir. Dış ticaret yapan birçok firma, ödemelerini daha önce belirlenmiş tek bir para birimi cinsinden yapar. Bu durum ticarete dahil olan firmaları para birimindeki devalüasyona karşı koruma amaçlıdır. Dış ticarette genellikle Euro, ve USD gibi göreceli olarak istikrarlı para birimleri kullanılır.