Kategori:
Genom haritası, bir organizmanın tüm genetik yapısını temsil eden görsel bir diyagramdır. Pek çok kişi genomu genlerle karıştırmaktadır, fakat aradaki fark şudur ki genler, deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA) gibi başka bileşenlerden meydana gelen yapı bütünü olan genomun yalnızca bir parçasıdır. Bir bakıma, gen haritası bir evin yalnızca bir odasının taslağıdır, ancak bir genom haritası sadece evin değil aynı zamanda avlusunun, verandasının ve evin üzerine kurulduğu tüm arsanın planıdır. Genom haritalama herhangi bir organizmaya ve hayvana uygulanabilir, fakat muhtemelen en yaygın uygulama insan vücudunun tüm genom şifresini çözmeye yardımcı olan “İnsan Genomu Projesi” adı verilen uluslararası projedir.
Daima hatırlanmalıdır ki bir genom haritası yalnızca bir gösterimdir ve asıl şeyin kendisi değildir. Sadece, bileşenleri sembolize etmek için sayıları, harfleri ve renkleri insanların anlayabileceği dilde kullanmaktadır. Bazı bilim adamları haritayı diziler ve yan yana veya birbiri üstünde duran renkli kod dizileri gibi lineer bir şekilde çizmektedir. Bu kodlar yanlarında belirli bir kromozomu işaret eden “D14S72” gibi numaralandırılmış bir koda sahiptir. Diğer bilim adamları bu haritayı, yan yana dizilmiş az renkli çizgiler ve onların hemen altındaki sayılarla bir çember içinde göstermeyi tercih etmektedir.
Genom haritasının amacı, daha çok bir şehir haritasında sürücüye nereye doğru gittiğini söyleyen yön bulma işareti gibi “yer belirteci” olarak görev yapabilen halihazırda keşfedilmiş genlere bakarak keşfedilmemiş genlerin yerini saptamaktır. Ayrıca, bilim adamlarının DNA bileşenlerinin nasıl düzenlendiğini belirledikleri sıralı DNA da başka bir yer belirteci olabilir. Bilim adamları bu genleri ve DNA ’yı analiz ederek onlara hangi genlerin bağlı olduğunu hesaplayabilir ve tahmin edebilir, dolayısıyla haritayı daha büyük ve daha kapsamlı hale getirebilirler.
Bir genom haritası belirli hastalıkların, özellikle de Huntington hastalığı gibi genetik olanların ve belirli kanser tiplerinin araştırılması söz konusu olduğunda çok kullanışlıdır. Bilim adamlarının genellikle yaptıkları şey kuşaktan kuşağa aktarılmakta olan genlerin izini sürmektir. Geçirilmekte olan bazı genlerin “yer belirteçleri” nin kendilerini hastalıktan sorumlu belirli gene yakın olarak konumlandırma eğilimi olduğu bulunmuştur. Bu sayede bir genom haritası, bilim adamlarının inceleme alanını daraltmasına yardımcı olur ve belirli genleri bulur, bunun sonucunda da bir kişi ya da ailenin hastalığa hazırlıklı olması veya hastalığa karşı korunması için önleyici tedbirler almasına yardımcı olur.